(Lichngaytot.com) Hiểu được ý nghĩa của câu nói: Con cháu tự có phúc phận của con cháu, chắc chắn nhiều người nhận ra vấn đề của mình trong việc dạy dỗ con cái mà lâu này chính bản thân mình không chịu thừa nhận.
1. Lý do cổ nhân nói: Con cháu tự có phúc phận của con cháu?
Người xưa có câu: "Con cháu tự có phúc riêng của con cháu” (Nhân tôn tự hữu nhân tôn phúc). Và câu tiếp theo là "Chớ vì con cháu mà làm trâu làm ngựa" (Mạc dữ nhân tôn tác mã ngưu).
Ý nghĩa của câu nói này đó là mỗi người có phúc phần riêng bao gồm chính bạn và con cháu của bạn dù sống trong một nhà, cùng có tên trong gia phả nhưng mỗi người hưởng một loại phúc riêng. Vì thế đừng vì con cháu mà hao tâm, tổn trí, thậm chí nghĩ rằng mình phải làm trâu làm ngựa để phục vụ chúng, mong chúng đổi đời.
Trong tác phẩm "Cảnh thế thông ngôn", tác giả Phùng Mộng Long triều Minh cùng từng nói tới điều tương tự: "Nói về phần đời con đời cháu thì đó là việc của đời sau, không thể chu toàn mười phần được".
1.2 Bố mẹ không kiểm soát được số phận của con cái
Nuôi dạy con cái nên người là trách nhiệm của ông bà, bố mẹ, chúng ta chỉ có thể tạo điều kiện cho chúng có cơ hội có được nền giáo dục tốt đẹp nhưng không nên can thiệp quá sâu như ép chúng phải trở thành thần đồng trong khi bản thân chúng không muốn.
Thực tế là có nhiều người vì muốn điều tốt cho con nên ép những điều vô lý, khiến sau này con trẻ đã trưởng thành nhận ra đang sống hộ bố mẹ chứ không phải cho chính mình thì khi đó đã quá muộn.
Nhìn chung, bố mẹ nhưng phải biết điểm dừng, phải biết thuận thế mà phát triển con cháu, chớ nên ép con thực ước muốn của chính mình, nó chỉ khiến trẻ càng thêm thương tổn.
Thực tế là có nhiều người vì muốn điều tốt cho con nên ép những điều vô lý, khiến sau này con trẻ đã trưởng thành nhận ra đang sống hộ bố mẹ chứ không phải cho chính mình thì khi đó đã quá muộn.
Nhìn chung, bố mẹ nhưng phải biết điểm dừng, phải biết thuận thế mà phát triển con cháu, chớ nên ép con thực ước muốn của chính mình, nó chỉ khiến trẻ càng thêm thương tổn.
Lại có những ông bố và mẹ cố gắng làm lụng để lại tài sản cho con, mong chúng được sung sướng, tuy nhiên, phúc của chúng mỏng nên không được hưởng nhiều. Tiền tài khi vừa về tay lại tiêu tán hết, cuối cùng công sức bao thế hệ lại đổ sông, đổ bể.
Trọng thần nhà Thanh, Lâm Tắc Từ từng nói một câu đáng giá để các bậc cha mẹ phải suy nghĩ: “Con cháu nếu bằng ta, lưu lại tiền cho chúng làm gì? Có tài đức mà nhiều tiền thì làm hao tổn chí. Con cháu nếu không bằng ta, lưu lại tiền cho chúng làm gì? Ngu muội mà lại nhiều tiền thì càng tăng thêm tội lỗi.”
Ngay cả cuộc sống hiện nay cũng cho thấy nhiều tấm gương bố mẹ tài giỏi con cái tầm thường, thế nhưng sự thật không phải ai cũng dễ dàng chấp nhận. Nhìn chung, số phận của con cháu không phải do bố mẹ, ông bà của chúng định đoạn, nên biết tùy duyên, nhất định không cần phải quá độ hao tâm tổn sức quá nhiều.
Nếu con cháu đủ phúc phần thì cho dù cha mẹ không lưu lại gì cho thì chúng với hai bàn tay trắng cũng vẫn có thể gây dựng được sự nghiệp. Còn nếu như con cháu là người vô phúc thì cho dù cha mẹ lưu lại cho chúng gia tài bạc triệu, cuối cùng cũng là miệng ăn núi lở, trở về hai bàn tay trắng.
Cha mẹ chỉ có trách nhiệm lớn nhất là giáo dục con thành một người tốt, một người tử tế, giáo dục chúng những đức tính và phẩm hạnh cao đẹp. Còn cuộc đời của mỗi người chính là phải tự họ đi làm, tự họ đi cảm nhận, tự họ đi trải nghiệm.
Cha mẹ chỉ có trách nhiệm lớn nhất là giáo dục con thành một người tốt, một người tử tế, giáo dục chúng những đức tính và phẩm hạnh cao đẹp. Còn cuộc đời của mỗi người chính là phải tự họ đi làm, tự họ đi cảm nhận, tự họ đi trải nghiệm.
1.2 Câu chuyện La tú đi tu vì cậu con trai ngốc
Chuyện kể lại rằng vào năm Tuyên Đức triều nhà Minh, có một tú tài họ La sinh ra trong gia đình khó khăn vì bản thân không đỗ đạt nên xa quê đi dạy học. Vì thế, vợ anh một mình ở quê hương nuôi dạy con cái.
Sau vài năm, tú tài họ La mới trở về quê, khi gặp lại cậu con trai 7 tuổi thì anh tò mò muốn biết con đã học được gì trong thời gian cha vắng nhà. Nhưng anh không biết rằng con trai chỉ biết làm việc nhà mà không học làm câu đối.
Sau vài năm, tú tài họ La mới trở về quê, khi gặp lại cậu con trai 7 tuổi thì anh tò mò muốn biết con đã học được gì trong thời gian cha vắng nhà. Nhưng anh không biết rằng con trai chỉ biết làm việc nhà mà không học làm câu đối.
Anh dùng từ "Thiên" là vế đối và bà mẹ muốn nhắc bài cho con nên mới chỉ tay xuống đất, nhưng tình cờ, tay bà chỉ vào đúng một đống phân gà trên mặt đất. Cậu con trai liền đáp "phân gà" khiến La tú tài tối sầm mặt mày lại.
Anh tiếp tục dùng "Phụ thân" làm vế đối để xem con trai phải trả lời như thế nào. Người vợ lập tức chỉ vào mình để nhắc đáp án, nhưng cậu bé bất ngờ trả lời: "Nãi" (vú, sữa).
Tú tài họ La càng thêm tức giận, anh ta thấy rằng bản thân đã không có duyên với con đường làm quan, đứa con lại còn ngu dốt đến thế thì cuộc đời này quá vô cùng, nên anh chọn đi tu.
Từ khi La tú tài xuất gia, cô vợ ở nhà tiết kiệm ăn uống chi tiêu để thuê người dạy con cái mình nên người, bà cũng không quên tự mình dạy con về tri thức và đạo lý nhân sinh.
Anh tiếp tục dùng "Phụ thân" làm vế đối để xem con trai phải trả lời như thế nào. Người vợ lập tức chỉ vào mình để nhắc đáp án, nhưng cậu bé bất ngờ trả lời: "Nãi" (vú, sữa).
Tú tài họ La càng thêm tức giận, anh ta thấy rằng bản thân đã không có duyên với con đường làm quan, đứa con lại còn ngu dốt đến thế thì cuộc đời này quá vô cùng, nên anh chọn đi tu.
Từ khi La tú tài xuất gia, cô vợ ở nhà tiết kiệm ăn uống chi tiêu để thuê người dạy con cái mình nên người, bà cũng không quên tự mình dạy con về tri thức và đạo lý nhân sinh.
Nhờ được học thầy tốt nên cậu bé học hỏi được rất nhiều, thậm chí thi đỗ Trạng nguyên. Ngay khi biết mình đỗ Trạng nguyên, cậu muốn báo đáp ân tình của mẹ nên quyết định tổ chức một bữa tiệc long trọng.
La tú tài sau khi nghe tin con trai đỗ đạt hết sức vui mừng và đã quay trở về nhà, thế nhưng người canh cổng không cho vào còn bẩm báo là ở cổng có một vị tu hành muốn xin ăn.
Vợ của La tú tài biết tin đã sai người hầu mang ngân lượng bố thí cho hòa thượng. La tú tài không nhận ngân lượng mà nói với người canh cổng rằng mình muốn gặp Trạng nguyên.
Sau khi cha con gặp lại, La tú tài đã viết một bài thơ:
Vợ của La tú tài biết tin đã sai người hầu mang ngân lượng bố thí cho hòa thượng. La tú tài không nhận ngân lượng mà nói với người canh cổng rằng mình muốn gặp Trạng nguyên.
Sau khi cha con gặp lại, La tú tài đã viết một bài thơ:
Ly biệt gia hương thập bát thu,
Thiên tiễn đấu mễ ngã bất thu.
Nhân tôn tự hữu nhân tôn phúc,
Mạc vi nhân tôn tác mã ngưu.
Tạm dịch nghĩa:
Ly biệt gia đình mười tám năm,
Ngàn tiền đấu gạo ta không nhận
Con cháu tự có phúc con cháu,
Chớ vì con cháu làm ngựa trâu
Qua câu chuyện trên chúng ta càng hiểu con cháu có phúc phận riêng là như thế nào. Do đó đừng quá can dự vào việc của chúng tới mức lao tâm khổ tứ, nếu có thể hãy giúp chúng dưỡng phúc của chính mình.
2. Nên giúp con dưỡng phúc như thế nào?
Là cha mẹ, ai cũng muốn để lại cho con cái những điều tốt đẹp nhất và nhiều bố mẹ có suy nghĩ đơn giản là cứ để lại cho chúng nhiều tiền là chúng sẽ đỡ khổ.
Đời mình khổ và thiếu thốn rồi nên "hi vinh đời bố củng cố đời con". Thế nhưng, dù có bao nhiêu tiền bạc, của cải đi chăng nữa cũng chỉ là vật chất ngoài thân, không phải ai cũng có thể giữ được tài sản mà bố mẹ, ông bà để lại.
Đời mình khổ và thiếu thốn rồi nên "hi vinh đời bố củng cố đời con". Thế nhưng, dù có bao nhiêu tiền bạc, của cải đi chăng nữa cũng chỉ là vật chất ngoài thân, không phải ai cũng có thể giữ được tài sản mà bố mẹ, ông bà để lại.
2.1 Hãy tạo điều kiện cho con tự lập từ sớm
Thậm chí có những đứa trẻ đã học Đại học nhưng vẫn chây lười, đến bữa ăn cơm không biết giúp ai việc gì, có lúc chúng ngủ quên không dậy ăn cơm, đi học vì hôm đó không có ai gọi hay nhắc nhở. Những đứa trẻ này dù được bố mẹ yêu chiều, cho học trường quốc tế tốn tiền thì cũng khó thể thành tài.
Thế nhưng, họ đâu biết rằng việc nhỏ như làm hộ chúng mọi việc mỗi ngày chỉ khiến chúng hao tổn phước của mình, khi lớn lên không đủ phước để trở thành một người thành công.
Thực tế là ngay từ khi chúng nhận được cốc nước mà người khác đưa cho cũng là đã mất phước, vì thế nếu chúng chủ động được trong cuộc sống của mình càng sớm, biết tự dọn dẹp đồ chơi, biết nấu ăn, rửa bát, quét nhà, giúp người khác,... là chúng không chỉ giữ phước mà còn tích phước cho mình.
Vì vậy, với vai trò là phụ huynh thì cần hỗ trợ để tạo điều kiện cho con tự lập từ sớm, tuổi nhỏ làm việc nhỏ, không cần ép con phải trưởng thành nhanh chóng nhưng từng độ tuổi có những việc gì chúng có thể tự làm được thì hãy để cho con được làm, tránh "tranh phần" của chúng.
2.2 Tích đức hành thiện ngay từ những việc nhỏ
Cổ nhân từng nói: "Để lại cho con cháu cả sọt vàng không bằng dạy chúng siêng năng học tập một quyển kinh thư".
Muốn con ổn định lâu dài, tương lai sáng lạn, cha mẹ nên dạy con trọng đức hướng thiện ngay từ nhỏ.
Bằng cách này, con cái lúc nào cũng duy trì được sự thanh tĩnh sáng suốt, phân biệt được thiện ác đúng sai và chọn cho mình con đường đúng đắn, tương lai tốt đẹp.
Đặc điểm của giáo dục gia đình là lời nói, việc làm mẫu mực, cha mẹ làm gương cho con cái. Trẻ nhỏ vốn dễ thích nghi, thế nên việc giáo dục phẩm hạnh con cái lại càng trở nên quan trọng.
Đặc điểm của giáo dục gia đình là lời nói, việc làm mẫu mực, cha mẹ làm gương cho con cái. Trẻ nhỏ vốn dễ thích nghi, thế nên việc giáo dục phẩm hạnh con cái lại càng trở nên quan trọng.
Có thể muốn chúng hiểu những điều đạo lý là không thể nhưng sau khi nghe nhiều, lúc trưởng thành chúng sẽ nhớ ra. Vì thế, cha mẹ cần hướng dẫn con đúng đắn, giúp con xây dựng nền tảng vững chắc để tự tin hơn.
Từ Miễn - một vị quan thời nhà Lương từng nói rằng: “Người ta để lại tài sản cho con cháu, còn tôi thì để lại tiếng thơm. Con cháu mà có đức có tài ắt tự nhiên sáng lập nên gia nghiệp. Nếu con cái không tài đức, cha mẹ có để lại bao nhiêu của cải cũng vô dụng.
Từ Miễn - một vị quan thời nhà Lương từng nói rằng: “Người ta để lại tài sản cho con cháu, còn tôi thì để lại tiếng thơm. Con cháu mà có đức có tài ắt tự nhiên sáng lập nên gia nghiệp. Nếu con cái không tài đức, cha mẹ có để lại bao nhiêu của cải cũng vô dụng.
Dù có địa vị cao, Từ Miễn luôn nghiêm khắc với bản thân, làm việc cẩn thận, công chính, tiết kiệm và không tham lam. Ông không quan tâm đến tiền tài, của cải, gia sản của bản thân mà đem phần lớn bổng lộc của mình chia cho người thân, bạn bè và những người nghèo khổ. Vì thế, trong nhà ông không có của cải gì đáng giá.
Từ Miễn cũng luôn dạy bảo con cháu phải coi trọng phẩm hạnh đạo đức. Ông từng viết thư nhắc nhở Từ Tung - con trai của mình - rằng: “Gia thế nhà ta nhiều đời thanh liêm, cuộc sống thường ngày kham khổ. Việc mua sắm sản nghiệp từ trước tới nay chưa hề đề cập đến chứ chưa nói gì tới việc kinh doanh.
Có thể thấy, cách dạy của người xưa chủ yếu tập trung vào việc tu tâm dưỡng tính. Theo người xưa, đây là mấu chốt để “tề gia, trị quốc, bình thiên hạ”.